مطالعۀ تطبیقی نقوش گچبری‌های مکشوفه از شهر تاریخی دره‌شهر با نمونه‌های مسجدجامع نایین

شهر تاریخی دره­شهر در جنوب غرب استان ایلام واقع شده است که تاریخ ساخت آن به قرن دوم هجری برمی­گردد. از مهم‌ترین یافته­های باستان‌شناسی این شهر تزیینات گچبری آن است که به‌لحاظ زیبایی بصری، ترکیب‌بندی نقوش و کاربرد نقوش گیاهی و هندسی از نمونه­های کم‌نظیر این هنر در صدر اسلام به حساب می‌آیند. این گچبری­ها پلی ارتباطی در انتقال دستاوردهای هنری دوران ساسانی به دوران اسلامی به‌شمار می‌روند. هدف این مقاله شناخت و بررسی نقوش این گچبری‌ها و مقایسۀ تطبیقی آنها با نمونه­های مسجدجامع نایین برای پاسخ‌گویی به این سؤالات است: نکات مشترک گچبری‌های این دو بنا کدام است؟ تأثیر­گذاری و تأثیر­پذیری نقوش گچبری­های دره‌شهر و مسجدجامع نایین از هم چگونه بوده است؟ تقدم و تأخر ساخت این گچبری­های نسبت به هم چگونه است؟ نتایج نشان می‌دهد اشتراکات زیادی بین گچبری‌های این دو در زمینه نقوش گیاهی و هندسی، ترکیب بندی نقوش و انواع گره‌ها وجود دارد. استفاده از پلاک­های گچی با نقش مایه‌های گیاهی متأثر از هنر ساسانی در دره­شهر و بهره­ گیری از کتیبه­های گچی در مسجدجامع نائین نشان دهنده اینست که گچبری‌های دره­شهر به لحاظ تاریخ ساخت قدیمی تر از نمونه‌های نایین هستند. سازندگان این گچبری­ها با ریختن عناصر هنر ساسانی در قالب سنن اسلامی شیوه­ای نو برای تزیینات گچبری بوجود آورده‌اند. روش تحقیق مقایسۀ توصیفی–تطبیقی است که بر پایۀ مطالعات کتابخانه­ای انجام گرفته است.